Cumhurriyet rejmi halkımıza pek çok yenilik, bu kapsamda da hak ve özgürlükler gitirmiştir. Bunlardan en göze çarpanlarından biri ise, şüphesiz, kadınların ülke kararlarında  söz sahibi olmasıydır. Türk kadınına, ilk olarak belediye seçimlerinde ardından köy muhtarlığında  ve son olarak da TBMM’de seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır. Hem de pek çok Avrupa ülkesinden çok önce!

       Bu yazıda,  Cumhurriyet’in ilk kadın milletvekillerinden birisi, Sivas milletvekili  Sabiha Görkey’in hayatından bahsedeceğim. Onu  eğitim hayatındaki başarısı,  öğretmenlik mesleğindeki özverisi ve kadın hareketinin ilk öncülerinden olması bakımından daha yakından tanımalıyız diye düşünerek hayatı hakkında bilgi topladım.  İşte Sabiha Görkey!

         Hatice Sabiha Görkey, 1889 yılında, Hacı İsmail Bey ve Ayşe Hanım’ın kızı olarak  İstanbul’un Üsküdar semtinde dünyaya geldi. Çocuk yaşta babasını kaybetmesi üzerine, annesi Ayşe Hanım, ikiz çocuklarının geleceği için  dikiş öğretmenliği yaparak geçimini sağladı.

         Sabiha Hanım, 1903’te Üsküdar Kız Sanayi Mektebinden  ve 1906’da İstanbul Dârülmuallimâtından mezun oldu. Üniversite okumayı çok istiyordu.  Babasızlık, parasızlık  onun bu hayaline  engel olmamıştı. Bir yandan nakış öğretmenliği  yaparak  çalışma hayatına atılan Sabiha Hanım, bir yandan da Dârülfünûn’da matematik bölümünde okumaktaydı. Bu süreçte, hem dersleriyle ilgilendi hem de çalıştı. Okulda oldukça başarılı bir öğrenciydi. Kandilli Rasathanesinin kurucusu Fatin Hoca’nın en gözde öğrencilerinden  olan Sabiha Hanım, 1917’de “pek iyi” derecesi alarak  Dârülfünûn’dan mezun olan ilk beş kız öğrenciden biri oldu.  

            30 yıl boyunca yurdun çeşitli yerlerinde çalışan Sabiha Hanım, ilk olarak   İstanbul’da çalışmaya başladı. 15 Şubat 1919’da Edirne Kız Öğretmen Okuluna atandı. Eski adıyla Edirne Kız Muallim Mektebinin  hem müdürlüğünü hem de matematik öğretmenliğini yaptı.  Öğrencileri tarafından çok sevildi. Öğrencileri için yalnızca öğretmen değil, hâl ve hareketleriyle, sevecenliğiyle, bilgi ve becerisiyle oldukça güçlü bir  modeldi. Henüz o dönemde bile, klâsik anlatım yoluyla değil;  oyun,  anlattıklarını somutlaştırma gibi teknikleri kullanarak öğrencilerine matematiği sevdirmek istemişti.

          Daha sonra, Edirne Erkek Öğretmen Okulunun müdürü Kemal Görkey ile tanıştı. Onunla daha sık görüşmeye başladılar. Kemal Bey de kendisi gibi donanımlı; aynı zamanda hukuk eğitimi görmüş bir öğretmendi. Bir süre sonra  Kemal Bey ve   Sabiha Hanım evlendiler. Sabiha Hanım’ın tayini çıktığı için Sivas’a yerleştiler. Sivas, artık onun hayatında oldukça önemli bir yer olacaktı.

Sabiha Hanım, Sivas’ta görev yaptığı süreçte hamile kaldı ve bir süre sonra kızları Rezzan dünyaya geldi. Fakat  kızları çok yaşamadı. Altı yaşında, difteri hastalığına yakalanarak hayata gözlerini yumdu. Çocuğunu kaybetmesi, onu derinden yaralamıştı, çok üzülnüştü fakat o  hiç  isyan etmemişti. Yaşadığı ağır kayıp üzerine bir daha anne olamayacağını düşündüğü sırada, arkadaşı Doktor Hamdi Bey’in verdiği cesaretle, tekrar hamile kaldı. Sivas’ta yapılan ilk sezeryan doğumla, kızı Şükran’ı dünyaya getirdi. Böylelikle tekrar annelik duygusunu tatmış oldu. 

         Sabiha Hanım, Sivas’ta geçen sekiz yıllık öğretmenlik deneyimi sırasında, öğrencilerine hâl ve hareketleriyle, duyarlılığıyla,  özverisiyle ve insan sevgisi ile model olmuş, onlar tarafından  sevilmiş ve örnek alınmıştı. Yalnızca öğrencileri tarafından  değil, çevresindekiler tarafından da takdir edilen Sabiha Görkey, arkadaşlarının teşvikiyle milletvekilliğine adaylığını koydu.

 Sivas, onun için özel bir şehirdi. Çünkü ilk anne olduğu yer, evlat acısını tattığı yer ve de   TBMM’de milletvekili olarak  temsil ettiği şehirdi. Yani Sivas;  mutluluğu, kederi , onuru hissettiği yerdi.

          8 Şubat 1935 seçimlerinde, Sivas’ta, Cumhuriyet Halk Fırkası tarafından milletvekili adayı olarak gösterilerek 873 oy aldı. 5. Dönem Sivas Milletvekili olarak meclise giren on sekiz kadın milletvekilinden biri oldu. Böylelikle  ailesiyle birlikte  Ankara’ya taşınarak meclisteki görevine başladı. Bu süreçte, Dâhiliye Encümeninde, bugünkü anlamıyla İç İşleri Kurulunda çalıştı. Ayrıca Mazbataları Tetkik Muvakkat Encümeninde,  Kara Avcılığı Kanuna ek kanun teklifi için kurulan Muvakkat Encümeninde ve Fevzi Paşa ile Diyarbakır Demiryolu’nun açılma törenine katılacak heyette görev aldı. Bunun gibi bir çok faaliyette görev alarak çalıştı.Seçimlerden sonra, 2 Nisan 1939’da kendi isteğiyle emekliğe ayrıldı.

          Sabiha Görkey, fedakâr, sağduyulu, çalışkan kimliğiyle tanınmış bir insan; Anadolu’nun çeşitli illerinde özveriyle görev yaparak  öğrencilerine model olmuş başarlı bir eğitimci;  Türk kadınına seçme ve seçilme hakkının tanınmasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisinde, Türk kadınını temsil etmiş ilk kadın politikacılarımızdandır.

Yetmiş dört yıllık hayatında önemli işler başaran Hatice Sabiha Görkey, 22 Kasım 1963’te hayata gözlerini  yumdu. Üstelik, bu önemli işleri cumhurriyetin ilk yıllarında, türlü güçlükler içinde, bir kadın olarak yaptı.

                                                    KAYNAKÇA

         CANDEĞER, Ümmügülsüm, TBMM Kadın Matematikçi Üyeleri, II. Kadın Matematikçiler Derneği Çalıştayı, 01- 03 Mayıs 2015.

             SARI,İbrahim, Türk Kadını, Noktaekitap,  2018, s. 48.

              TRT arşivi, “Cumhurriyete Kanat Gerenler”, 74. bölüm, https://www.trtarsiv.com/izle/76030/cumhuriyete-kanat-gerenler-74-bolum?t=1m45s.